مقدمه:
استاندارد‌هاي GS1 به عنوان یکی از پرکاربردترین استانداردها در زنجیره‌های تأمین شناخته می‌شوند. این استانداردها، به عنوان زبان مشترک کسب‌وکار، در اکثر کشورها پذیرفته شده‌اند. یکی از مهمترین استانداردهای توسعه یافته توسط این سازمان، استانداردهای EPC/RFID می‌باشد. این استانداردها به منظور جمع‌آوری اطلاعات مکانیزه در سرتاسر زنجیره تأمین توسعه یافته‌اند.
زنجیره تأمین مواد غذایی:
مدیریت زنجیره تأمین، به خصوص در مورد کالاهای با عمر کوتاه و قابل فساد، یکی از موضوعات بحرانی و چالش‌برانگیز در مدیریت به شمار می‌آید. این چالشات اغلب به دلیل تنوع در تعداد محصولات و نیاز به ردیابی دقیق جریان کالا در زنجیره تأمین، عمر کم محصولات و نیاز به کنترل دما ایجاد می‌شوند.
با توجه به اهمیت حفظ بازدهی سرمایه، ایجاد پیوستگی و جابجایی سریع در زنجیره تأمین مواد غذایی ضروری است. افزایش تنوع محصولات و حجم بالای جابجایی کالاها، نیاز به انتخاب فرآیندهای با بهترین بازدهی را مطرح می‌کند. مدیریت زنجیره تأمین در زمینه کالاهای با عمر کوتاه، به ویژه مواد غذایی، اهمیت بسیار زیادی دارد.
چالش‌ها و راه‌حل‌ها:
برای مثال، کنترل حرارت در عملیاتی که در محیط‌های یخچالی یا فریز شده انجام نمی‌شوند، باید بسیار سریع انجام شود. این اقدامات شامل تسریع در بارگیری و تخلیه بار، کاهش ریسک آلودگی و فساد کالاها را دارد.
با توجه به افزایش تنوع محصولات فاسدشدنی، پیچیدگی در کنترل زنجیره تأمین افزایش می‌یابد. پیش‌بینی میزان مصرف این کالاها به دلیل تاریخ مصرف محدود، چالشی زمان‌بر می‌شود. ضایعات نیز از مسائل مهم زنجیره تأمین به شمار می‌روند.
نتیجه‌گیری:
در نتیجه، بهبود کارایی زنجیره تأمین مواد غذایی نیازمند راه‌حل‌هایی است که به پیچیدگی کنترل زنجیره، مدیریت انبارها و برنامه‌ریزی ظرفیت و زمان‌بندی تولید پاسخ دهد. استفاده از استانداردهای EPC/RFID می‌تواند به ایجاد پیوستگی و جابجایی سریعتر در زنجیره تأمین کمک کرده و همچنین به بهبود کنترل حرارت و کاهش ضایعات مواد غذایی کمک نماید.
چرخش انبار کارآمد و کاهش ضایعات در زنجیره تأمین:
یکی از چالش‌های اساسی در مدیریت زنجیره تأمین، اطمینان از خروج صحیح و به‌موقع کالاها از انبارها بر اساس سفارشات و با رعایت تاریخ‌مصرف است. در بسیاری از زنجیره‌های تأمین، اطلاعات دقیق درباره موجودی رو به انقضا و تاریخ دقیق مصرف محتویات انبارها به دلیل عدم شفافیت بین حلقه‌های مختلف زنجیره تأمین (تولیدکننده، توزیع‌کننده، فروشنده، و …) فراهم نیست.
این عدم شفافیت باعث مشکلاتی مانند هزینه‌های زیاد ضایعات می‌شود. برای مثال، در فروشگاه‌های خرده‌فروشی، تا 10% از کل هزینه‌های محصولات با عمر کوتاه به دلیل ضایعات اختصاص دارد. در حوزه خواروبار اروپا نیز، هزینه‌هایی بالغ بر چند بیلیون دلار سالانه به دلیل عدم بهره‌وری از کالاهایی که تا تاریخ‌مصرف به پایان نرسیده‌اند، وارد می‌شود.
چگونگی حل مسئله:
برای حل این چالش‌ها، سیستم جمع‌آوری دقیق و استاندارد اطلاعات از اهمیت بسیاری برخوردار است. ثبت صحیح داده‌ها کمک می‌کند تا موجودی و فروش به‌طور دقیق در طول زنجیره تأمین پیگیری شود. این تجزیه و تحلیل شفافیت زنجیره تأمین را افزایش می‌دهد و به پیش‌بینی دقیق‌تر کمک کرده و در بهینه‌سازی چرخش کالا در انبارها تأثیرگذار است.
با گسترش دیدگاه در زنجیره توزیع، برنامه‌ریزی برای چرخش کالا در انبارها بهبود می‌یابد. این کار باعث بهینه‌سازی موجودی انبار و کاهش ضایعات می‌شود. این قابلیت به مدیران این امکان را می‌دهد که از کمبودها یا موجودی اضافی در انبارها بازدهی بهتری داشته باشند و به تصمیمات مناسب پیش از وقوع مشکلات واکنش نشان دهند.
استفاده از استانداردهای GS1:
در حال حاضر، سیستم‌های اطلاعاتی اصلی برای حل این مسئله از استانداردهای GS1 استفاده می‌کنند که از فناوری بارکد بهره می‌برند. بارکد‌خوان‌ها خطاهای ناشی از دخالت انسانی در ورود و کنترل دستی داده‌ها را به حداقل می‌رسانند و توانایی مشاهده برای کمک به مدیریت زنجیره توزیع را ارائه می‌دهند. همچنین استانداردهای جدید بارکد، با افزودن تاریخ‌مصرف به کد، به حفظ یکپارچگی گردش موجودی کمک کرده و در نتیجه به حل مشکل ضایعات کمک کرده‌اند.
چالش‌ها و راهکارها:
هرچند که استفاده از بارکد از مزایای زیادی برخوردار است، اما مشکلاتی نیز وجود دارد. خواندن بارکدها هنوز به کنترل دستی نیاز دارد و این موضوع مخصوصاً در انبارهای خرده‌فروشی با حجم بالای کالاها مشکل‌ساز است. همچنین، آلودگی یا خمیدگی بسته‌ها ممکن است باعث کاهش دقت خواندن بارکدها شود. به‌طور کلی، با اینکه استفاده از بارکد از مزایای زیادی برخوردار است، اما نیاز به راهکارهای جلبکننده‌تر برای جلوگیری از مشکلات محیطی و کنترل دقیق‌تر ضایعات وجود دارد.
معرفی RFID با برچسب EpC:
RFID یا شناسایی از طریق کد الکترونیکی محصول و امواج رادیویی GS1 (EPC/RFID) یک تکنولوژی مبتنی بر برچسب EpC است که به بهبود راندمان عملیاتی و شفافیت موجودی در زنجیره توزیع محصولات غذایی کمک می‌کند. با الصاق تگ‌ها یا فرستنده‌ها به محصولات یا بسته‌های حملونقل و ایجاد زیرساخت از دستگاه‌های تگ خوان، اطلاعات مربوط به اشیاء فیزیکی به‌صورت خودکار و بدون دخالت دست جمع‌آوری و ثبت می‌شوند. سیستم GS1 EPC/RFID از یک ترانسپوندر یا “تگ” تشکیل‌شده است که دارای یک ریزتراشه متصل به آنتن است. این تگ‌ها را می‌توان روی هر چیزی که باید شناسایی شود، مثل پالت محصول در انبار، چسباند.
انواع تگ‌های RFID با برچسب EpC:
تگ‌های EPC/RFID انواع مختلفی دارند، از جمله فرکانس پایین (LF)، فرکانس بالا (HF)، فرکانس بسیار بالا (UHF) و ماکروویو. این تگ‌ها با فراهم کردن انتخاب‌های متنوع فرکانس، امکان ارتباط با تگ خوان را در محدوده‌های مختلف فراهم می‌کنند. همچنین، عملکرد تگ‌ها در مجاورت اشیاء فلزی یا آب به تفکیک فرکانس تغییر می‌کند.
تفاوت با بارکد و مزایای RFID:
مزایای RFID نسبت به بارکد به وضوح ظاهر می‌شود. تگ‌های RFID قابلیت خوانده‌شدن از مسافت دورتری دارند، از آسیب پذیری پایین‌تری برخوردارند و اطلاعات بسیار بیشتری را در خود ذخیره می‌کنند. همچنین، تگ‌های RFID در محیط‌های با تغییرات حرارتی و فشار محیطی مقاومت بیشتری دارند.
قابلیت‌ها و کاربردهای RFID با برچسب EpC:
استفاده از تکنولوژی EPC/RFID باعث کاهش هزینه فعالیت‌های دستی، افزایش سرعت انجام فرآیندها و کنترل فرآیندهای غیرقابل رؤیت می‌شود. این تکنولوژی اطلاعات بیشتری را قابل‌دسترسی می‌کند و امنیت اطلاعات را تضمین می‌کند. تگ‌های RFID همچنین می‌توانند به‌صورت همزمان با چندین تگ دیگر خوانده شوند، که در زنجیره تأمین مواد غذایی با سرعت عملیات بالا اهمیت دارد.
نکات قابل توجه در استفاده از تگ‌های RFID با برچسب EpC:
تگ‌های RFID به دلیل دارا بودن کد منحصربه‌فرد، مقاومت بالا در برابر تغییرات محیطی و قابلیت خواندن و نوشتن مجدد، به عنوان یک راه‌حل قدرتمند در زنجیره تأمین مطرح هستند. این تکنولوژی باعث بهبود کارایی و دقت در جمع‌آوری اطلاعات می‌شود و مزایای زیادی نسبت به بارکد دارد.
“معایب و مشکلات تکنولوژی RFID با استفاده از بهینه‌سازی سئو و افزودن برچسب “EpC”
با وجود پیشرفت‌های علمی و فنی در زمینه RFID، هنوز هزینه تجهیزات مرتبط از جمله تگ‌ها و قرائت گرها به‌طور نسبی بالا و فراتر از آستانه مقرون‌به‌صرفه بودن برچسب‌ها برای کاربردهای مختلف است. مشکل دیگر با تداخل‌ها مرتبط است که به دو صورت زیر اتفاق می‌افتد:
– تداخل تگ خوان‌ها: وقتی که سیگنال‌های ارسالی از چند دستگاه تگ خوان با یکدیگر تداخل داشته باشند.
– تداخل تگ‌ها: زمانی که تعداد زیادی از تگ‌ها در یک فضای کوچک وجود داشته باشند.
علاوه بر این، بیشتر تگ‌های RFID حتی پس از فروش هم فعال باقی می‌مانند، که این موضوع باعث افزایش احتمال سرقت کالاها می‌شود. همچنین، انتقال اطلاعات حساس مشتریان، از جمله شماره کارت اعتباری، آدرس و نام به تگ RFID کالاها موجب قرار گرفتن اطلاعات محرمانه مشتریان در معرض خطر می‌شود.
استفاده از تکنولوژی EPC/RFID در زنجیره تأمین مواد غذایی به‌عنوان یک تکنولوژی کلیدی برای افزایش بهره‌وری معرفی شده است. در این زمینه، مزایا و هزینه‌های این تکنولوژی بررسی می‌شود. برخی مدعیان RFID افزایش بهره‌وری را با کاهش هزینه‌ها، مدیریت بهینه انبارها، کاهش نیروی انسانی، جلوگیری از دزدی و افزایش کنترل تصدیق هویت مرتبط می‌کنند. با این حال، بحران‌های اجرای RFID در زنجیره تأمین مواد غذایی نشان‌دهنده این است که برخی از ادعاها برمبنای فرضیات خیلی خوش‌بینانه بوده و نتایج مورد انتظار را به دنبال نداشته‌اند.
در حالی که با قیمت‌های کنونی تجهیزات RFID، اختصاص تگ به هر بسته مشتری اقتصادی به نظر نمی‌رسد، استفاده از تگ‌ها در سطح واحد حملونقل (بر روی کارتن‌ها و جعبه‌های حملونقل) با کاهش قابل‌توجهی در سرمایه‌گذاری می‌تواند به نتایج مثبتی منجر شود. به‌ویژه اگر تگ‌ها همراه با کانتینرهای قابل بازیابی به‌کار گرفته شوند.
نقش RFID در افزایش قابلیت ردیابی در زنجیره تأمین نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. این تکنولوژی امکان پیگیری دقیق تاریخچه، استفاده و مکان یک محصول را فراهم می‌کند، که این امکان کنترل بیشتری را بر روی محصولات فراهم می‌کند و به ایجاد اطمینان بیشتر در مشتریان کمک می‌کند. با این حال، فقدان همکاری بین بخش‌های مختلف زنجیره تأمین و همچنین هزینه‌های بالای پیاده‌سازی RFID به چالش‌های این تکنولوژی اشاره دارد. برنامه‌های موفقیت‌آمیز باید بر اساس همکاری، تصمیم‌گیری مشترک و مدیریت هوشمندانه زنجیره تأمین ساخته شوند.”
این تکنولوژی به مدیران این امکان را می‌دهد که همیشه از موجودی دقیق انبارهای خود و همچنین میزان کالاهای رو به انقضا اطلاع دقیق داشته باشند و بتوانند بهترین تصمیمات لازم را اتخاذ کنند. تگ “EpC برچسب” یک تکنولوژی به اثبات رسیده است و بهبود بهره‌وری و افزایش قابلیت ردیابی محصولات را نوید می‌دهد. البته بازهم تأکید می‌کنیم که با توجه به هزینه‌های فعلی RFID از لحاظ اقتصادی بهتر است که واحدهای بزرگ‌تری مثل کانتینرها، کارتن‌ها و یا پالت‌های حمل بار به‌جای آیتم‌های نهایی مشتری برچسب‌گذاری شوند.
با توجه به موارد ذکرشده می‌توان مزایای استفاده از RFID در زنجیره تأمین مواد غذایی را به شرح زیر خلاصه کرد:
– حذف تماس‌های دستی برای خواندن اطلاعات و درنتیجه افزایش سرعت در مراحل مختلف زنجیره
– اطلاعات مکانی در طی زنجیره (با استفاده از GPS )
– تکمیل اطلاعات مربوط به محصول در حین تولید و گذر از فرایندهای مختلف
– اعلام رسید بلادرنگ
– امکان تعیین محل دقیق کالاها در انبار
– جایگزینی بلادرنگ کالاها در انبار
– جلوگیری از گم‌شدن محصولات در انبار
– پروسه‌ی سریع و صحیح بازگشت کالا به انبار
– صرفه‌جویی در هزینه نیروی کار درگیر در انبار، صندوق‌ها، مکان‌های بارگیری و تخلیه بار
– صرفه‌جویی در زمان و هزینه در هنگام تحویل و بارگیری کالا
– اطلاع دقیق و لحظه‌ای در خصوص تاریخ‌مصرف موجودی انبار
– فراخوان سریع محصول
جایگاه کنونی تکنولوژی “EpC برچسب” در زنجیره تأمین مواد غذایی
تکنولوژی “EpC برچسب” تکنولوژی‌ای است که در حال ایجاد انقلابی عظیم در مدیریت زنجیره تأمین است. این تکنولوژی مدت‌ها است که با ایجاد امکان ردیابی و رهگیری کالاها در زنجیره تأمین توسط هر یک از خرده‌فروش‌ها و تأمین‌کنندگان، برای همه‌ی کارخانه‌ها و مراکز تولیدی به‌عنوان آینده‌ی نزدیک فرآیندهای لجستیکی و انبارهای هوشمند اعلام می‌شود. در حالی‌که این‌گونه به نظر می‌رسد که این تکنولوژی در آینده بسیار مورداستفاده قرار خواهد گرفت. این تکنولوژی در حال حاضر در بسیاری از نقاط جهان برای ردیابی و مدیریت موجودی انبارها و همچنین محموله‌های کامیون‌ها و کشتی‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد و مادامی‌که خرده‌فروش‌ها، تأمین‌کنندگان را به‌سوی استفاده از تکنولوژی سوق می‌دهند، فواید و نتایج حاصل، اشتیاق سازندگان را بیشتر و بیشتر می‌کنند. در حال حاضر بارکدها و شماره‌سریال‌ها اجازه شناسایی مدل و سازنده هر کالا را به ما می‌دهند. درحالی‌که تگ‌های RFID می‌توانند برای شناسایی هر آیتم منحصربه‌فرد به کار روند و زمانی که این تگ‌ها از مقابل یک تگ خوان عبور می‌کنند، این اطلاعات را به تگ خوان پس می‌دهند و درنتیجه شی‌ء شناخته می‌شود. این اطلاعات می‌توانند شامل جزئیات مکان و تاریخ تولید، ثبت مسیر حرکت یک آیتم منحصربه‌فرد در طی زنجیره تأمین و کلیه رفتارهای اطلاعاتی دیگری باشند که ممکن است ردیابی و رهگیری حرکت کالا را بهبود بخشند. حتی با استفاده از تگ‌های RFID یک توزیع‌کننده می‌تواند مکان دقیق یک کشتی و محموله داخل آن کشتی را تشخیص دهد. البته تمامی این فرآیندها با استفاده از بارکدها نیز امکان‌پذیر است؛ اما تکنولوژی RFID سرعت و دقت جمع‌آوری اطلاعات را بیشتر خواهد کرد. توانایی تشخیص آیتم‌ها در سطح کالایی تأثیر عظیمی در صنعت مواد غذایی دارد و یک جهش تکنولوژیکی به شمار می‌رود. در صورت وقوع یک تولید نادرست و یا فاسد، به‌جای عملیاتی عظیم برای بازیابی تمام کالاها با یک شماره‌سریال خاص، فراخوانی دقیق کالاهای متأثر، می‌تواند انجام شود. امکان ردیابی اکنون در بسیاری از کشورها بخشی از مقررات سلامت غذا است و استانداردهای GS1 دسترسی به این موضوع و تأثیر آن را توسعه خواهد بخشید. ردیابی کالاها به‌صورت منحصربه‌فرد برای بهبود کارایی زنجیره تأمین و لجستیک بسیار مؤثر خواهد بود. امکان ردیابی هر محصول، امکان مدیریت بیشتر انبارها را به وجود خواهد آورد. تگ خوان‌های خودکار می‌توانند سطح موجودی انبار را دائماً به‌روز نگه‌داشته و گزارش دهند. همچنین یک تگ خوان که با نرم‌افزار سفارش‌ها در ارتباط باشد می‌تواند زمانی که سطح موجودی از مقدار مشخصی پایین‌تر آمد به‌طور خودکار عملیات سفارش جدید را انجام دهد. شناسایی کالاها به‌صورت منحصربه‌فرد به سازندگان این توانایی را می‌دهد که به محتویات یک محصول خاص به‌طور دقیق اشاره کنند. مراکز بزرگی چون Walmart و Metro، تولیدکنندگان مختلف مواد غذایی را مجبور کرده‌اند که بر روی سیستم‌ها و تگ‌ها سرمایه‌گذاری کنند و درنتیجه استفاده از RFID برای آن‌ها غیرقابل‌اجتناب است. در جولای 2003 Walmart دستوری را به‌تمامی تأمین‌کنندگان ارشد خود صادر کرد که استفاده از تگ‌های RFID را بر روی جعبه‌ها و پالت‌های حمل بار تا پایان سال 2004 اجباری اعلام کرده بود.
فروشگاه انگلیسی Marks & Spencer، یکی از مؤسسات مواد غذایی برجسته، سیستم بارکد خود را با تکنولوژی RFID یا EpC برچسب جایگزین نمود. این EpC برچسب به توانایی ثبت و ردیابی تقریباً 3.5 میلیون کارتن و جعبه از محصولات، که قابلیت چندبار استفاده دارند و در تمامی مراحل زنجیره تأمین مواد غذایی منجمد مورد استفاده قرار می‌گیرند، اجازه می‌دهد. این سیستم به وضوح اثرات مالی و زمانی زیادی در مدیریت و ردیابی محصولات منجمد این فروشگاه را به دنبال دارد.
طبق آمار ارائه شده توسط کارشناسان Marks & Spencer، در طول پیاده‌سازی این سیستم، تا حدود 80% صرفه‌جویی در زمان حاصل شده است. این فروشگاه که بیش از 70% از تجارت آن به محصولات غذایی تازه و منجمد اختصاص دارد، نیازمند سرعت در عملیات زنجیره تأمین است و این صرفه‌جویی چشمگیر در زمان، به عنوان یک مزیت قابل توجه در نظر گرفته می‌شود.
مزایای دیگر RFID از نگاه تحلیل‌گران و کارشناسان M&S شامل اسکن دقیق‌تر و صحیح‌تر، ثبت اطلاعات معتبر، خواندن همزمان چندین تگ، ارتباطات مؤثرتر در کل زنجیره تأمین و امکان استفاده مجدد از تگ‌ها می‌شود. از آنجایی که تگ‌های RFID قابلیت چندبار استفاده دارند، هزینه آن‌ها برای دوره زمانی طولانی تقسیم می‌شود. هزینه کل استفاده از سیستم RFID، طبق تخمین کارشناسان، کمتر از یک‌دهم مجموع هزینه سالانه استفاده از بارکدها خواهد بود.
نظر به تحلیل‌ها، استفاده از RFID در زنجیره تأمین مواد غذایی به‌عنوان یک تکنولوژی غیرقابل اجتناب، به مرور زمان به یکی از مهمترین کاربردهای این تکنولوژی تبدیل خواهد شد. این تکنولوژی به طور چشم‌گیری بر بسته‌بندی، وسایل حملونقل، و حتی آیتم‌های محصول اثر خواهد گذاشت. استفاده از آن در زنجیره تأمین مواد غذایی مزایای زیادی از جمله افزایش امنیت، اطمینان و خدمات بهتر به مشتری را به دنبال دارد.
در آخر، به نظر گرفته می‌شود که استفاده از تکنولوژی RFID، با توجه به مزایا و نتایج حاصل از آن، به عنوان یک ابزار قدرتمند برای بهبود عملکرد و کارایی زنجیره تأمین مواد غذایی، به ویژه در صنعت مواد غذایی، مورد توجه قرار خواهد گرفت.
